Thái Bình mở bể than 210 tỷ tấn, sụt lún là đáng lo ngại

[Theo VnExpress] Mặc dù lo ngại về môi trường, địa chất, Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) vẫn tin rằng, có thể kiểm soát được những kết quả không mong muốn trong quá trình thử nghiệm. Nếu có ảnh hưởng nghiêm trọng về vấn đề sụt lún, đề án sẽ bị hủy bỏ.
>Năm 2010 khai thác thử nghiệm mỏ than sông Hồng

Xung quanh vấn đề khai thác mỏ than đồng bằng sông Hồng, ông Nguyễn Thành Sơn, Giám đốc Công ty Năng lượng sông Hồng, chủ đầu tư các dự án năng lượng thuộc bể than đồng bằng sông Hồng (thuộc TKV) đã có buổi trao đổi đổi với VnExpress.net.

- Dự án thí điểm khai thác mỏ than đồng bằng sông Hồng được TKV triển khai đến đâu thưa ông?

- TKV dự kiến có 4 dự án thử nghiệm công nghệ và sẽ tiến hành thử nghiệm 3 công nghệ tại Hưng Yên và 1 ở Thái Bình. Nếu tìm thêm được các đối tác, TKV sẽ đề nghị Chính phủ cho thử nghiệm thêm các phương án công nghệ khác. Vì nếu chỉ thử nghiệm một công nghệ, khả năng thành công chỉ là 50%, nếu thử nghiệm nhiều công nghệ, khả năng thành công sẽ cao hơn. Chúng tôi dự kiến, nếu thử nghiệm ngay cả 4 công nghệ đã được TKV thống nhất với các đối tác nước ngoài và đang đề xuất trong Đề án thì khả năng thành công có thể lên tới 70% và tiết kiệm thời gian được 15-20 năm.

Bốn dự án thử nghiệm gồm 2 phương án công nghệ khai thác hầm lò phần nông (mức -450/-600 m), phần sâu (-600/-1.200 m) và 2 phương án công nghệ khí hóa than ngầm cũng ở phần nông (mức-300/-450m) và phần sâu (-450/-900 m). Dự án thử nghiệm đầu tiên được tiến hành ở Khoái Châu, Hưng Yên có chi phí khoảng 6,5 triệu USD. Trong đó hai đối tác nước ngoài là Australia và Nhật chịu 40%, TKV chịu 60%. Tỷ lệ góp vốn của TKV trong các dự án thử nghiệm khác cũng từ 51-60%.

- TKV đánh giá thế nào về hiệu quả kinh tế của đề án này?

- Cả đề án có 11 dự án. Trong đó, chủ yếu là các dự án thăm dò và thử nghiệm công nghệ. Vì hiện nay chưa có đủ thông tin về địa chất nên chưa thể tính toán cụ thể về hiệu quả kinh tế-tài chính của dự án nào. Hiện TKV mới chỉ lập đề án để xin chủ trương. Còn phải qua một loạt khâu thăm dò, thử nghiệm, lập dự án. Trong quá trình báo cáo khả thi, có đầy đủ các thông tin về địa chất, biết rõ các chi phí đầu vào, đầu ra, khẳng định được mô hình tài chính của dự án, cơ cấu nguồn vốn, thời gian vay, lãi suất vay, v.v. ta mới có thể đánh giá được hiệu quả kinh tế của dự án. Tuy nhiên, theo đánh giá sơ bộ, mọi dự án đều có hiệu quả kinh tế-xã hội trong trường hợp giá dầu thế giới cao hơn 50 USD mỗi thùng.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Ông Nguyễn Thành Sơn, Giám đốc Công ty Năng lượng sông Hồng. Ảnh: Thái Thịnh

- Một đối tác Nhật là NEDO năm 1998-2001 đã rút lui sau khi thăm dò bể than sông Hồng. Vì sao TKV có thể tự tin để thực hiện đề án này?

- NEDO chưa bao giờ có ý định khai thác than ở sông Hồng. NEDO dùng vốn ODA để kiểm chứng việc phía Việt Nam nói sông Hồng có 210 tỷ tấn than có đúng hay không. Mục đích chính của họ là như thế. Họ bỏ ra 5 triệu USD và đã xác nhận là có than thật.

NEDO không phải là tổ chức khai thác và Nhật cũng không phải là một cường quốc khai thác than. Dự án đó chưa đủ các thông tin về địa chất để đánh giá có nên khai thác than hay không.

- Một số nhà khoa học lo ngại đồng bằng sông Hồng có địa chất phức tạp và chất lượng than nâu ở đây rất thấp. TKV đánh giá sao về điều này?

- Đúng là địa chất đồng bằng sông Hồng rất phức tạp, nhất là vấn đề đất và nước. Nước ở sông Hồng có nhiều nhưng không ở trong tầng chứa than. Cụ thể, ở tầng đệ tứ từ mặt đất xuống chiều sâu 150- 200 m rất nhiều nước nhưng lại không có vỉa than nào cả. Tầng neogen có hàng trăm vỉa than nhưng lại rất ít nước. Vấn đề là đừng để nước chảy từ tầng đệ tứ xuống neogen. Ngoài ra, đất đá ở sông Hồng rất mềm xốp khiến công tác đào bới dễ dàng nhưng khả năng chống giữ lò than lại rất khó. Ở Quảng Ninh khi đào lò, chúng ta chỉ chống hai bên nóc và hông. Nhưng ở sông Hồng, vừa phải chống trên nóc, hai bên hông lại và dưới nền.

Chất lượng than đồng bằng sông Hồng về mặt lý hóa có thể thấp hơn than Quảng Ninh. Nhưng than đồng bằng sông Hồng dùng để phát điện và ngành công nghiệp hóa học thì thực chất tốt hơn than Quảng Ninh rất nhiều.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Tác động tới môi trường có thể sẽ rất lớn. Ảnh: Thái Thịnh

- TKV nhận định thế nào trước lời cảnh báo của giới chuyên gia, rằng những tác động đến địa tầng, môi trường khu vực này có thể không nhìn thấy trong vài năm, mà sau hàng chục, thậm chí hàng trăm năm?

- Ảnh hưởng trong thời gian bao nhiêu năm vẫn có thể tính được. Không cần chờ đến 30 năm sau, mà ngay trong giai đoạn thử nghiệm, sẽ tiến hành quan trắc các dịch động, nếu làm tốt việc quan trắc dịch động chúng ta có thể tính toán trước được hậu quả. Mọi thứ đều phụ thuộc vào giai đoạn thử nghiệm. Nếu kết quả quan trắc dịch động cho thấy 30- 40 năm nữa nó mới ảnh hưởng và mức độ ảnh hưởng quá lớn, chúng ta có thể dừng lại dự án thử nghiệm này vẫn chưa muộn.

Tôi cho rằng nếu đề án không thành công, chúng ta cũng có cơ sở khoa học để báo cáo Chính phủ, Quốc hội rằng, ở đồng bằng sông Hồng, tuy có mỏ than lớn nhưng chưa thể khai thác được. Để đáp ứng nhu cầu năng lượng của đất nước, Chính phủ phải có quyết sách khác như tích cực nhập khẩu than, và phát triển nguồn năng lượng tái tạo khác như: thủy điện, năng lượng sinh khối, năng lượng mặt trời, năng lượng gió, địa nhiệt, thuỷ triều, sóng biển v.v. vì sản lượng than Quảng Ninh đang có nguy cơ không thể đáp ứng.

- Vậy TKV dự kiến có biện pháp gì để khắc phục những nguy cơ đã đựơc cảnh báo này?

- 70% mỏ than Quảng Ninh dùng phương pháp khai thác lộ thiên. Và đây chính là nguyên nhân cơ bản gây ô nhiễm môi trường. Khác với Quảng Ninh, đồng bằng sông Hồng dùng công nghệ khai thác than hầm lò và khí hóa than dưới lòng đất. Hai công nghệ này ảnh hưởng đến môi trường rất ít.

Tuy nhiên, sụt lún là vấn đề đáng lo ngại. Cũng phải lưu ý rằng, chống sụt lún khác với việc xử lý hậu quả sụt lún. TKV đặc biệt lưu tâm đến vấn đề chống sụt. Để khắc phục tình trạng này, TKV tiến hành các thử nghiệm ở nhiều độ sâu khác nhau. Nếu trong quá trình thử nghiệm công nghệ, không may xảy ra sụt lún, ở mức độ nào đó có thể lấy phù sa bồi đắp.

- TKV sẽ giải quyết thế nào trong trường hợp tập quán của 180.000 hộ dân ở khu vực đồng bằng sông Hồng bị xáo trộn?

- Trong giai đoạn thử nghiệm sắp tới ở Khoái Châu, chúng tôi dự kiến mượn 6 ha đất của người dân. Thời gian thử nghiệm chỉ trong vòng 6 tháng nhưng TKV dự kiến mượn đất trong 3 năm. Hơn 2 năm còn lại sẽ để cho đất "hồi lại" và người dân vẫn có thể canh tác. TKV sẽ trả chi phí cho người dân bằng số tiền họ thu được khi cấy lúa.

- Khi dự án được triển khai chính thức, nhiều dự án nhiệt điện cùng khu công nghiệp khác như thủy tinh, sành sứ sẽ mọc lên. Tôi tin rằng GDP tỉnh Hưng Yên và Thái Bình sẽ tăng gấp nhiều lần. Đời sống của người dân có thể bị xáo trộn do chuyển đổi cơ cấu kinh tế của tỉnh từ nông nghiệp sang công nghiệp.

- Đồng bằng sông Hồng là một trong hai vựa lúa của cả nước. TKV nghĩ sao về vấn đề an ninh lương thực tại đây?

- Giữa an ninh lương thực và an ninh năng lượng, tôi cho rằng an ninh năng lượng căng thẳng, gay cấn, bức xúc hơn rất nhiều. Hiện chúng ta đang xuất khẩu cả lương thực và năng lượng. Tuy nhiên, trong tương lai gần, ta sẽ phải nhập khẩu năng lượng.

Đề án này có thể ảnh hưởng đến an ninh lương thực nhưng không đáng kể và chưa bằng một sân golf. Nếu tính cả 11 dự án được triển khai, tổng số đất nông nghiệp dự kiến phải chuyển đổi mục đích sử dụng tối đa là 1.500ha, vẫn chưa bằng diện tích bồi đắp 1.600 ha hàng năm của tỉnh Nam Định.

Sưu Tầm : Thái Thịnh